لزوم تمرکز ایران بر تجارت با کشورهای همسایه و آسیا در دوره پساکرونا/ تورم در ایران آثار مثبت هم داشته است

 اسفندیار معصومی دکترای اقتصادسنجی، کارشناسی ارشد آمار و کارشناسی

اقتصاد ریاضی و اقتصادسنجی از مدرسه اقتصاد لندن است. وی بر این باور است که

ایران نیازمند تفکیک بین استراتژی و تاکتیک قدرت و امنیت اقتصادی و نظامی است.

وی معتقد است نابرابری دوباره افزایش یافته و باید از طریق برنامه‌های عمومی

وسیع مخصوصاً با هدف تولید داخل و تقویت زیرساخت های داخلی با آن مقابله کرد.

همکاری احتمالی با چین در این زمینه هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اقتصاد آینده و

سمت و سوی سیاسی تعادل قدرت یک راه معقول است.

آیا به نظر شما ما دچار یک تورم افشار گسیخته هستیم؟ یا به تعبیری

بیماری ایرانی شدیدتر از بیماری هلندی؟ وضعیت تورم را در ایران چطور

ارزیابی می کنید؟ دلایل این شتاب و وضعیت فعلی را چه می دانید؟  

تورم فعلی در ایران بسیار شدید و مخرب است و عناصری از «بیماری هلندی» را دارد

ولی متفاوت است. این اصطلاح به هر فعالیت توسعه‌ای که نتیجه‌اش ورود بی رویه

ارز خارجی است، مربوط می‌شود. تورم ایران در زمانی به وجود آمده که بسیاری از

اقتصادهای دنیا با چالش و خطر بزرگ تورم منفی دست و پنجه نرم می‌کنند. این

مسأله شرایط ایران را خاص‌تر می‌کند. تحریم‌های آمریکا مخصوصاً نرخ تبادل ارز ایران

در برابر دلار را نابود کرده‌اند. دلار هنوز هم ارز اصلی در تبادلات بین المللی است و تا

زمانی که ارز دیگری جایگزین آن نشده، تحریم‌ها علیه ایران تاثیر منفی بر ارز این

کشور خواهند گذاشت که تأثیر آنی این شرایط افزایش قیمت‌ها یا بالا رفتن واردات و

همچنین تنظیم بازار و اقداماتی جهت پاسخ به این قیمت‌های بالاتر است.

تورم در ایران باعث شده برخی فعالیت‌های اقتصادی به فعالیت‌های داخلی پربازده‌تر

تغییر یابند. این تغییر مثبت بوده ولی برای جبران تاثیر منفی عظیم تورم کافی نیست.

گمانه‌زنی درمورد قیمت سرمایه‌هایی مثل سهام و مسکن در تمام دنیا شایع است

ولی توسعه وسیع زیربنای پولی در تمام کشورها، تأمین مالی از محل استقراض و

چاپ پول، باعث شده خطر بزرگی برای اقتصاد دنیا و ثبات آن باشد. این شرایط حداقل

از بحران مالی 2008 تا حالا ادامه داشته ولی به خاطر اقدامات اتخاذ شده جهت

مقابله با ویروس کرونا بدتر شده است. این اقدامات در آمریکا و اکثر مناطق اروپا

بیشتر بر ثروت و سرمایه‌هایی که در دست مردم است متمرکز شده و نابرابری را

افزایش داده است. این سطح از نابرابری همواره باعث آشوب، بی‌ثباتی و حتی جنگ

شده است.

مشارکت آگاهانه در قراردادهای تجارت دو جانبه وگروه‌های بازار داخلی به

نفع ایران خواهد بودچه راهکاری را برای بهبود این شرایط پیشنهاد می کنید؟

ایجاد شبکه‌های امنیتی برای کاهش فقر اقدامی بزرگ جهت کاهش این خطرات بوده

و ایران در این زمینه در سالهای پس از جنگ ایران و عراق عملکرد خوبی داشته‌است.

ولی نابرابری دوباره افزایش یافته و باید از طریق برنامه‌های عمومی وسیع مخصوصاً با

هدف تولید داخل و تقویت زیرساخت های داخلی با آن مقابله کرد. همکاری احتمالی

با چین در این زمینه هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اقتصاد آینده و سمت و سوی

سیاسی تعادل قدرت یک راه معقول است.

همه‌گیری ویروس کرونا با پایین آوردن تقاضا تاثیر بزرگی بر تجارت بین الملل گذاشته

و آن را کاهش داده است. بازگرداندن تجارت بین الملل به سطح قبل از بحران کرونا

سال‌ها طول می‌کشد. مشارکت آگاهانه در قراردادهای تجارت دو جانبه و گروه‌های

بازار داخلی به نفع ایران خواهد بود، به این ترتیب برخی واردات ارزان‌تر می‌شوند و

منابع انرژی با بهبود تقاضای جهانی پس از بحران کرونا ارزشمندتر خواهند شد.

توسعه صنایع داخلی و سرمایه‌گذاری زیرساختی جهت افزایش اشتغال مسئله‌ای

حیاتی است. بیکاری در میان جوانان ایران یک مشکل اساسی و یک چالش بزرگ

است که باید حل شود.

انتظار می‌رود نظم اقتصادی پس از بحران کرونا در چین افزایش یابد. تجارت با

کشورهای همسایه و اقتصادهای آسیا برای رشد داخلی، بهبود نرخ تبادل ارز ایران

و برنامه ریزی ثابت اقتصادی اهمیت حیاتی دارد.

همه‌گیری ویروس کرونا یک رویداد تعیین کننده است. ترکیب این بحران با فشار

سنگین بدهی برای اقتصادهای غربی و برخی اقتصادهای آسیا باعث یک بحران بزرگ

و بی‌ثباتی و افزایش بیشتر ملی‌گرایی و رویکرد خشونت‌آمیز در برابر کشورهایی مثل

ایران خواهد شد. هزینه‌کرد نظامی ایران در واقع با توجه به هزینه کشورهای متخاصم

در خاورمیانه کاملا منطقی به نظر می‌رسد. لازم است سیاست اقتصادی ایران را در

فضای تحولات سیاسی در داخل و خارج بررسی کرد. نظریه اقتصادی در حال حاضر با

توجه بیشتری نسبت به مسائل «اقتصاد سیاسی» توسعه می‌یابد آن هم در شکل

موسسات، ساختارهای بازار، محرک‌ها و سیاست خارجی. ایران باید سیاستهای

تاکتیکی و استراتژیک و شیوه‌های آنها را تشخیص داده و هماهنگ کند.

امام خمینی (ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی، با تاکتیک قبول صلح به منافع

استراتژیک ایران خدمت کرد. نمی‌توان از طریق جنگ‌ها و تاکتیک‌هایی که برنده

نیستند، از نظر استراتژیکی موفق شد. مسأله به همین سادگی است. ایران در

حفاظت از اقتصاد و استقلال خود که برای توسعه و رشد پایدار ضروری است، از نظر

اقتصادی و دموکراتیکی (مردم سالارانه) درست عمل کرده است. تاکتیک جنگ با

دشمنان در خارج از مرزهای کشور کاملا معقول است و این تدبیر بسیار عاقلانه بوده

است.

هزینه برای امنیتو داشتن تجهیزات دفاعی بازدارنده برای بقای اقتصادی و

سیاسی حیاتی است

ایران نیازمند تفکیک بین استراتژی و تاکتیک قدرت و امنیت اقتصادی و نظامی است.

هیچکدام بدون دیگری وجود نخواهند داشت. ولی باید به وضوح خودش را از نظر

تاکتیکی از درگیری‌های بین همسایگانش بیرون بکشد. عربستان و امارات و

کشورهایی نظیر آنها با مردم خودشان مشکل دارند. نباید در اختلاف آنها وارد شویم،

بلکه باید آن را از مرزها و امور خودمان با قدرت دور نگه داریم. اولین وظیفه یک دولت

در قبال مردم خود آن کشور، رفاه، امنیت و رشد آنهاست. طی دهه‌های آینده درس

مثل دهه‌های 1930 و 1940 برنده‌ها و بازنده‌هایی وجود خواهند داشت. عملکرد

کشورهای ضعیف اصلا مناسب نخواهد بود. هزینه برای امنیت و داشتن تجهیزات

دفاعی بازدارنده برای بقای اقتصادی و سیاسی امری حیاتی است. این مسئله قابل

مذاکره نیست. در صورت نبود امنیت، هیچ پیشرفت و بهبود اقتصادی وجود نخواهد

داشت.

تحریم‌ها علیه ایران غیر قانونی و یک شیوه استعمارگرانهبرای فشار بر این

کشور هستند

من در آخرین مصاحبه‌ام یک برنامه اضطراری ملی برای صنایع پتروشیمی ایران درست

مثل برنامه اسپوتنیک و کندی برای فرود بر روی ماه ارائه دادم. به تازگی یکی از

روزنامه های ارمنستان از من پرسید چرا ارمنستان به جای ترکیه که هیچ نفتی

ندارد، از ایران پلاستیک وارد نمی‌کند؟ سوال خوبی است که باید فورا به آن پاسخ

داد. تحریم‌ها علیه ایران غیر قانونی و یک شیوه استعمارگرانه برای فشار بر این

کشور هستند. ولی مبارزه در این جنگ با یک تاکتیک بد صورت می‌گیرد. چین با این

شیوه اقتصاد شماره یک جهان نشده بود. اپل و سایر شرکت‌های تولیدی آمریکا چین

مدرن را با حمایت نیروی کار آن ساختند. حالا موسسات مالی و سرمایه گذاران

آمریکایی باید برای فعالیت در چین طی دهه‌های آینده رقابت کنند. تبدیل کارگران

چینی به «بردگان جدید» آمریکا یک تاکتیک دردناک و پرهزینه بود که در خدمت یک

استراتژی بزرگ قرار داشت.

دموکراتها در کاخ سفید برنده می شوند نه در سنا از انتخابات آمریکا، نتایج

احتمالی و آثار آن بر اقتصاد ایران بفرمایید.

من پیش‌بینی می‌کنم دموکرات‌ها در کاخ سفید برنده شوند ولی نه در سنا. این

اتفاق باعث جدایی در دولت آمریکا و آشوب بیشتر می‌شود. این کشور باید تغییرات

عظیمی به وجود آورد: پایه تولیدی آن نابود شده و به چین و مناطق دیگر رفته است.

به این ترتیب، یک فقر بزرگ و مزمن به وجود می‌آید که باعث افزایش خشونت و یک

سیاست خارجی ستیزه‌جویانه و جنگ خواهد شد. شرایط اروپا هم به همین وخامت

است ولی منسجم‌تر و باثبات‌تر و احتمال رسیدن آن به جنگ کمتر است.

سیاست‌های ایران باید هرچه سریعتر اصلاحات اساسی و تنظیمات داخلی را اجرایی

کند. اقدامات اخیر قضایی نمونه خوبی از تغییرات اساسی هستند. موسسات داخلی

را قدرتمندتر و رضایت روشنفکران تحصیلکرده را افزایش می دهند و در همین حین

باعث انتقاد های سطحی و منافع خارجی نخواهند شد. جو بایدن اعلام کرده قرارداد

هسته ای برجام را احیا می‌کند ولی او مجبور است همان مفادی را تقاضا کند که

ایران نمی‌تواند و نباید با آنها موافقت کند. این مفاد را اسرائیل و لابی‌های آن دیکته

می‌کنند. این مفاد برای آینده ایران به عنوان یک کشور مستقل خطرناک هستند.

ایران در صورت دریافت هرگونه پاداش به صورت تجارت آزاد و سرمایه‌گذاری باید در

مورد همه چیز مذاکره کند. ایران باید تقاضای بی قید و شرط عدم استفاده از

سلاح‌های اتمی توسط آمریکا و اسرائیل را داشته باشد و همچنین پایان تهدیدهایی

از این دست و سایر اقدامات و سیاست‌هایی که با این تهدید ها مطابق نیستند.

باید مفادی برای دسترسیایران به تولید سلاح‌های بازدارنده در صورت

تخلف یک قدرت خارجیاز طریقنمایندگانی مثل عربستان و دیگران وجود

داشته باشد

باید مفادی برای دسترسی ایران به تولید سلاح‌های بازدارنده در صورت تخلف یک

قدرت خارجی از طریق نمایندگانی مثل عربستان و دیگران وجود داشته باشد.

تکنیک‌های تامین منابع مالی که دولت فعلی به کار برده مانند فروش سرمایه‌ها به

خریداران داخلی در بازار سهام تا جایی معقول است که اشتباه بازارهای غربی را

تکرار نکند، یعنی یک درصد برتر جامعه مالک 60 درصد از ثروت کشور و بیشتر قدرت آن

شوند. ایران نباید این اشتباهات را تکرار کند. مشکلاتی که اقتصاد ایران با آنها مواجه

است دلایل ژئوپلتیکی و زیرساختی دارد. ایران باید همه چیز را تسهیل کرده و با یک

سری از مسائل کوچک تر برخورد کند.

من در گذشته در خصوص عملکرد مختل کننده و پراکنده بانک مرکزی پیشنهادهایی

داده بودم، عملکردی که تخمین نرخ تبادل ارز را بسیار مخاطره‌آمیز می کند. انجام این

کار سخت است و نیاز به مجموعه‌ای از مجریانی دارد که یکپارچه عمل ‌کنند. برخی از

جوانب این اقدام انجام شده است ولی عملیاتهای شدید و مختل کننده بیشتری در

بازار لازم است تا گمانه‌زنی ها از بین بروند. گمانه‌زنی ها نتایج مخربی برای اقتصاد و

امور مالی آن در پی دارد و بخشی از عوامل ایجاد تورم است و باید متوقف شود.