ایران در صنعت شیشه‌سازی خودکفاست/در صادرات گاز به کشورهای همسایه باید احتیاط کرد!
| رضا شفیع زاده دارای تحصیلات کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش مدیریت اجرایی(EMBA) و سابقه چندین ساله در واحدهای فروش شرکت‌های مختلفی همچون توران(شیشه های دو و سه جداره و پنجرهای(UPVC)، البرز(تولیدکننده محصولات آشپزخانه از جمله گاز، سینک، هود و فر) و همچنین تدریس دوره های مختلف زبان انگلیسی در دانشگاه و هم اکنون به عنوان معاون بازرگانی شرکت شیشه‌سازی مینا مشغول به فعالیت است. در ادامه گفتگوی وی را با نشریه دنیای صادرات می‌خوانید: |
تاریخچه شیشه مینا
شرکت شیشه‌سازی مینا زیر مجموعه هلدینگ صنایع غذایی سینا در بنیاد مستضعفان، دارای قدمتی بیش از 50 سال است. فاز یک کارخانه که جزو قدیمی ترین کارخانه های شیشه سازی است در تهران بوده و با دو کوره ذوب به ظرفیت‌های 60 تن و 130 تن ماده مذاب در روز و با 5 خط فرمینگ شیشه فعال است و حدود 500 هزار عدد شیشه در روز تولید می‌نماید که دارای تجربه ای دیرینه در تکنولوژی نوین می باشد. فاز 2 کارخانه نیز در استان قزوین مستقر بوده که در نوروز 1400 با ظرفیت 240 تن ماده مذاب در روز با سه خط فرمینگ و در نهایت چهار خط به بهره‌برداری رسیده است.
محصولات اصلی شیشه‌سازی مینا، شیشه یا بطر مظروف است که علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور از جمله شرکت‌های صاحب‌نامی همچون بهنوش و زمزم به کشورهای همسایه هم صادرات دارد. مقصد اصلی صادراتی ما کشور عراق است اما به افغانستان و به تازگی به ترکیه هم صادرات داشته‌ایم.
رویکرد ما در صادرات همواره این بوده است که به صورت چابک عمل نماییم. بدین صورت که 50-50 بین فروش داخلی و صادرات شناور هستیم. در واقع 50 درصد کل محصولات را جهت صادرات و 50 درصد دیگر را برای فروش داخلی برنامه ریزی می نماییم. همواره شرایط را رصد می‌کنیم و با توجه به اینکه یک شرکت بورسی هستیم برای اینکه بتوانیم حاشیه سود شرکت را همواره بالا نگه داریم بر اساس قیمت نرخ ارز، میزان فروش داخلی و خارجی خود را برنامه‌ریزی می‌کنیم.
البته ذکر این نکته ضروری است که چابک عمل کردن در فروش صرفاً در اختیار شرکت نبوده و گاهاً تحت‌الشعاع مسائل و مشکلات کلان کشوری قرار می‌گیرد. مشکلاتی که گاها ناشی از اقدامات دولت بوده و صادرات نه فقط شیشه بلکه صنایع مختلف را با ناهمواری‌های متعددی مواجه می‌کند.
شیشه مینا در فراز و نشیب‌های بسیار
شرکت شیشه‌سازی مینا در طول 50 سال گذشته مشکلات و مصائب فراوانی را از سر گذرانده است. اخیرا نیز بخاطر مسائل ناشی از تحریم‌ها و کرونا متحمل دشواری‌های بسیاری شده است. بطوریکه وقتی پس از 18 سال که تصمیم بر این شد تا جانی دوباره به شرکت بدهند تعدادی از دستگاه‌ها و تجیهزات لازم را از خارج از کشور سفارش دادند. اما بخاطر تحریم‌ها فروشندگان مربوطه حتی جهت راه‌اندازی آنها در محل کارخانه حضور پیدا نکردند. در این میان مهندسان کارخانه با همت و دانش خود دست به کار شدند و تجیهزات را راه‌اندازی نمودند. این نکته از این جهت حائز اهمیت است که گاهی بدون تکیه بر نیروی خارجی و صرفاً با داشتن تعهد و دلسوزی در کنار دانش داخلی می‌توان به توسعه امور و حل مشکلات امیدوار بود که ما نمونه عملی و واقعی آن را در شرکت شیشه‌سازی مینا شاهد بوده‌ایم. نکته جالب اینکه تیم مستقر در واحد فروش این بیت شعر«بیامیز اکسیر همت به کار … زر از شیشه و سنگ بیرون بیار» را که بسیار مایه انگیزه اعضای تیم بوده، همواره سرلوحه کار خود قرار داده است.
ورود من به شیشه‌سازی مینا؛ یک تجربه شکست و موفقیت در کار
زمانی که به عنوان مدیر فروش در شرکت شیشه‌سازی مینا استخدام شدم مصادف با زمانی بود که شرکت 44 میلیون عدد شیشه دپو شده در انبار داشت. این میزان شیشه معادل 2 الی 3 ماه تولید شیشه‌سازی مینا بود. در حالیکه در بهترین حالت می‌بایست تعداد انبارش کالای کارخانه یک هفته یا حداکثر یک ماه باشد.
در ابتدای امر با همان تیم فروش شروع به تخصصی‌سازی بخش‌های مختلف فروش کردیم و توانستیم قراردادها و ارتباطات خارجی شرکت را توسعه دهیم. بطوریکه در سال 97 که سود شرکت حدود 3 میلیارد تومان بود در سال 98 به چهار برابر رسید و این روند صعودی ادامه داشت تا در سال 99 به 6 برابر و در سال 1400 به 30 برابر صعود کرد. من این عملکرد خوب را ناشی از صرفاً عملکرد خودم نمی‌دانم. بلکه یک تیم منسجم و همدل و هماهنگ با نهایت کار و تلاش خود توانستند این موفقیت‌ها را رقم بزنند. از طرفی ایجاد محیط آرام و به دور از تنش و در نتیجه ایجاد انگیزه در اعضای تیم، بسیار به این روند کمک کرد. خوشبختانه در حال حاضر انبارش کارخانه در حد یک روز است و من علاوه بر تاثیر کار تیمی، خواست خدا را در حصول این موفقیت می‌بینم و معتقدم رمز موفقیت در هر کاری سالم بودن است؛ اینکه سالم و شفاف در هر کاری وارد شوی.
ایران باید در مدیریت فروش انرژی هوشمند و چابک عمل نماید
همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره کردم عمده مسائلی که مانع چابک عمل نمودن شرکت‌ها در مقاصد صادراتی می‌شود اقدامات دولت‌هاست. امروزه به علت قیمت فزاینده انرژی در دنیا قدرت رقابت از تولیدکننده‌های شیشه در کشورهایی همچون روسیه، ترکیه، اوکراین و … گرفته شده و در چنین موقعیتی اگر دولت ایران در فروش انرژی از جمله گاز به کشورهای همسایه به صورت حساب‌شده و چابک عمل نماید می‌تواند در صنعت شیشه در جهان به مزیت رقابتی دست پیدا کند. به ویژه در صادرات گاز به کشور ترکیه باید جانب احتیاط را رعایت نمود تا میزان گاز خریداری‌شده صرفا در حد تامین نیاز خانوارهای این کشور باشد و صرف استفاده در صنعت آنها نشود. در واقع اگر بیشتر از میزان نیاز خانوار به ترکیه گاز صادر شود ضربه اصلی به صنعت شیشه ایران و چه بسا سایر صنایع هم وارد می‌شود.
در این شرایط که به دلیل گران شدن انرژی و بطور اخص گاز در سطح جهان، برخی از صنایع کشورهای همسایه از جمله صنعت شیشه در ترکیه رو به تعطیلی رفته است بسیاری از مشتریان آنها به سمت ایران سرازیر شده‌اند. بنابراین باید این فرصت را غنیمت شمرده و حداکثر استفاده را نماییم. در غیر این صورت با صادرات بیش از اندازه گاز به این کشور عملا موجب رونق صنعت شیشه‌سازی در ترکیه و از بین رفتن مزیت رقابتی صنعت شیشه ایران می‌شویم. بالطبع بقیه صنایع کشور نیز به نوبه خود از این اقدام آسیب خواهند دید.
از طرفی باید این نکته را مدنظر داشت که هر چند قیمت صادراتی گاز افزایش پیدا کرده است اما نباید صرفا به صادرات خام بسنده کرد بلکه باید با استفاده از آن در صنایعی همچون صنعت شیشه با ارزش‌افزوده بالا سرمایه‌گذاری نمود و سپس به صادرات روی آورد، تا علاوه بر اشتغالزایی در داخل کشور، ارزآوری همراه با سود بیشتری حاصل شود.
کمبود رایزنان بازرگانی در کشورهای هدف از عمده‌ترین مشکلات در حوزه صادرات است
کمبود رایزن بازرگانی در خارج از کشور از عمده مشکلات در راه صادرات و ورود به بازارهای بین‌المللی است. دولت باید با افزایش رایزنان بازرگانی خود در کشورهای هدف و با ارائه مشاوره‌های حرفه‌ای در جهت افزایش آگاهی صادرکنندگان ایرانی و شناخت آنها از بازار هدف مسیر صادرات را تسهیل نماید.
تغییرات تعرفه و حذف ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه و قطعات یدکی تولید کارخانه از دیگر مسائل موجود در این حوزه است که هزینه‌های سرسام‌آوری را بر ما تحمیل کرده است. این مسئله برای صنایع دیگر نیز صدق می‌کند. در واقع افزایش هزینه‌های واردات مواد موردنیاز تولید، منجر به افزایش بهای تمام شده کالا و در نتیجه قیمت مصرف‌کننده خواهد شد و در نهایت هم منجر به همین تورم سنگینی می‌شود که در اقتصاد شاهد آن هستیم. از طرفی این افزایش ناگهانی در هزینه‌ها قابلیت پیش‌بینی را نیز از تولیدکننده‌ها می‌گیرد.
مشکلات ارسال ارز به خارج از کشور از طریق صرافی‌ها نیز یکی دیگر از مشکلات موجود است که علاوه بر ریسک‌پذیری زیاد هزینه‌های مضاعفی را برای صنعت رقم زده است. از سوی دیگر ثبت سفارش در واردات و انتظار در صف تخصیص ارز بسیار طولانی و زمان‌بر است.
همچنین هزینه‌های ناشی از حمل و نقل نیز بار مضاعفی را بر دوش تولیدکننده‌ها گذاشته است که پیشنهاد می‌شود دولت در ایجاد زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی با توجه به اینکه سرعت و هزینه‌های آن در مقایسه با روش‌های دیگر حمل و نقل بصرفه است، سرمایه‌گذاری بیشتری نماید.
جایگاه صنعت شیشه ایران در جهان؛ ما جزو سه کشور پیشتاز در شیشه‌سازی هستیم
طبق بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های معتبری که صورت گرفته صنعت شیشه دنیا در آینده در اختیار سه کشور خواهد بود. سه کشوری که انرژی با قیمت مناسب، سیلیس، کربنات و نیروی کار ارزان در اختیار دارد. این سه کشور مصر، الجزایر و ایران است. بنابراین ما جایگاه قوی در سطح جهان و در صنعت شیشه داریم.
جایگاه قوی ما بیش از هر چیز ناشی از مواد اولیه و موردنیاز این صنعت است که به وفور در داخل کشور یافت می‌شود. در واقع مصداق ضرب‌المثل «خاک را به هنر کیمیا کنیم» در صنعت شیشه‌سازی ایران نمایان است. بدین صورت که برای تولید شیشه به هیچ منبع خارجی نیاز نداشته و همه مواد اولیه موردنیاز این صنعت در داخل کشور وجود دارد. از سوی دیگر تجهیزات و دستگاه‌هایی که در این صنعت است متعلق به 50 سال گذشته بوده و همچنان قابل استفاده هستند. برای بروز نمودن تکنولوژی آنها هم با توجه به اینکه در دوره‌های طولانی نیاز به این عمل دارد، لذا چندان مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. بنابراین عملا مانعی جهت سرمایه‌گذاری و توسعه این صنعت در کشور وجود ندارد و صرفا نیاز به حمایت جدی دولت دارد.
از طرفی به نظر من صنعت شیشه در ایران همچنان جای کار دارد. اصطلاح جالبی در این مورد رایج است که “هر وقت آب معدنی در ایران به جای پت، در شیشه عرضه شد می‌توان ادعا کرد صنعت شیشه ایران اشباع شده است!” بنابراین تا رسیدن به این مقصد راه طولانی در پیش داریم. با توجه به اینکه ورود به این صنعت نیاز به سرمایه‌گذاری های سنگین دارد باید دولت پیشگام شده و برای استفاده از ظرفیت خالی در این صنعت در جهت اشتغالزایی، صادرات و ارزآوری سرمایه‌گذاری نماید.
