در سی‌ودومین نشست هیات نمایندگان، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران پیشنهاد کرد تا نهادی فراقوهای و مقتدر برای برون‌رفت از بحران اقتصادی کشور تشکیل شود. پایگاه خبری اتاق ایران از روسای کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران درباره این ایده، چرایی و چگونگی اجرای آن نظرسنجی کرده است. مجموع این نظرات را بخوانید.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، در سی و دومین نشست هیات نمایندگان بااشاره به وضعیت کنونی اقتصاد کشور، پیشنهاد ایجاد نهادی فراقوهای برای حل بحران اقتصادی در بازه زمانی ۵ تا ۱۰ ساله را مطرح کرد.
مشکلات اقتصادی کشور
رئیس اتاق ایران با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور، تفسیرپذیری قوانین که عامل تداخل در قضاوت‌ها و تصمیم‌گیری‌ها شده است، راه برون‌رفت از این وضعیت، را ایجاد نهادی فراقوهای و مقتدر برای تصمیم‌گیری در حوزه اقتصاد کشور عنوان کرد. او گفت: ایجاد نهادی مقتدر برای تصمیم‌گیری نهایی درزمینهٔ اقتصاد در برخی کشورها تجربه‌شده است. در چین نهادی با عنوان کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات (NDRC)، در تایوان شورای برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی (CEPD)، در سنگاپور هیات توسعه اقتصادی با عنوان (EPB) و در مالزی سازمان توسعه صنعتی مالزی (MIDA) تأسیس‌شده است. با توجه به تجربیات موفق در بعضی از کشورها، پیشنهاد می‌شود برای تحول بنیادین در تمرکز و تصمیم‌گیری اقتصادی کشور، نهاد یا سازمانی فراقوه ای و ابروزارتخانه ای یا شورایی نظیر شورای امنیت ملی را برای توسعه و پیشرفت کشور ایجاد کرد؛ البته برای یک بازه زمانی ۵ تا ۱۰ ساله با اذن مندرج در ماده ۱۱۰ قانون اساسی کشور. پایگاه خبری اتاق ایران درباره این پیشنهاد با روسای کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران به گفت‌وگو نشسته است:
عدنان موسی‌پور؛ رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران: من با پیشنهاد تشکیل نهاد فراقوهای در اقتصاد موافق هستم؛ یکی از بزرگ‌ترین مشکلات حوزه اقتصادی، ناهماهنگی در مدیریت کلان کشور است. اینکه نظام مدیریتی ایران پراکنده و نامنسجم است. مثلاً در حوزه صادرات هیچ‌کس حتی در سطح وزرا مسئولیت صادراتی ندارند. پیشنهاد رئیس اتاق ایران مبتنی بر همین نیاز به تمرکز مدیریتی در حوزه اقتصادی است. از سوی دیگر در شرایط کنونی، ۸۰ درصد اقتصاد ایران دولتی-حاکمیتی است. وقتی قرار باشد نهادی فراقوهای تشکیل شود باید تمام این بخش‌ها و نهادها از تصمیمات این نهاد تبعیت کنند.
کارآفرینی
افشین کلاهی؛ کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب‌وکارهای نوین دانش‌بنیان: من در تئوری با این کار موافق هستم؛ اگر نهاد فراقوهای در حوزه اقتصادی با حضور نماینده‌های تام‌الاختیار سه قوه، فعالان اقتصادی بخش خصوصی و دانشگاهیان تشکیل شود، می‌تواند خیلی از مسائل اقتصادی را در عمل برطرف کند. به‌شرط اینکه تصمیم آن‌ها موردتوجه همه قرار بگیرد. اما اینکه در فضای امروز ایران می‌تواند چنین اتفاقی بیفتد و دولت به معنای عام به این نهاد علاقه‌ای دارد یا نه، من پاسخ دقیقی ندارم. آیا این نهاد در عمل به یک تشکل تشریفاتی مثل نهاد اقتصاد مقاومتی تشکیل خواهد شد و یا اینکه می‌تواند کارایی لازم را داشته باشد، واقعاً پاسخ درخوری ندارم. باید درباره تشکیل این نهاد خیلی مطالعه کرد.
کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران
خسرو فروغان؛ رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق ایران: من با اصل این مسئله موافق هستم؛ این همان کاری است که در خیلی از کشورها مانند مالزی، سنگاپور، تایوان و کره جنوبی انجام‌شده است. در ایران هم این در قالب شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی با همین هدف شکل‌گرفته است. من فکر می‌کنم به‌جای تشکیل نهادی مجزا، با تقویت شورای گفت‌وگو، می‌توانیم به همان سازوکار دست‌یابیم. در این شورا نماینده دولت، مجلس، قوه قضاییه و بخش خصوصی حضور دارد ولی باید آن را تقویت کرده و جایگاه آن را مستحکم کرد تا تصمیمیات آن مورداستفاده تمام نهادها باشد. اگر این قانون اصلاح شد خیلی از مشکلات حل می‌شود و نیازی به ایجاد نهاد دیگر نخواهیم داشت. مشکل ما تعدد نهادها هم هست؛ برخی از این نهادها یا موازی کاری می‌کنند یا کژ کارکرد شده است. تشکیل این نهاد فراقوه ای در کنار شورای گفت‌وگو هم موازی کاری خواهد بود. به‌جای تشکیل نهاد مجزا، شورای گفت‌وگو در قانون جایگاه و ماهیت بالاتری داشته باشد.
ستاد اقتصاد مقاومتی
بهرام شکوری؛ کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران: من قبلاً نامه‌ای به آقای شافعی نوشته بودم؛ آن زمان پیشنهاد ما این بود که ستاد اقتصاد مقاومتی به‌جای اینکه در دولت مستقر شود در بخش خصوصی و در اتاق ایران پایگاه داشته باشد. ما در آنجا مثلث طلایی را مطرح کردیم که می‌بایستی مسائل مربوط به ایجاد فضای کسب‌وکار و توسعه فعالیت‌های اقتصادی، با کمک دانشگاهیان و بدنه کارشناسی سه قوه و با راهبری دفتر مقام معظم رهبری در قالب کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران بررسی شود و راهکارهای اجرایی جهت ایجاد فضای کسب‌وکار مناسب و توسعه فعالیت‌های اقتصادی که نتیجه آن ایجاد اشتغال، رفع بیکاری، افزایش تولید ناخالص داخلی، توسعه صادرات و درمجموع افزایش رفاه جامعه و رسیدن به عدالت اجتماعی است تهیه و سران هر سه قوه ملزم به اجرای آن باشند. یکی از موانع تحقق برنامه‌های اقتصاد مقاومتی خود دولت است؛ وقتی ستاد را در دولت قرار می‌دهید این دقیقاً جز همان موانعی است که پیش روی ایده‌های خوب پیش می‌آید. در ایجاد نهاد فراقوهای هم وضعیت همین است. من فکر می‌کنم این نهادی که آقای شافعی می‌فرمایند می‌تواند همان ستاد اقتصاد مقاومتی است.
حمایت قضایی و مالکیت فکری
ناصر ریاحی؛ کمیسیون حمایت قضایی و مالکیت فکری اتاق ایران: من با اصل مسئله موافق هستم؛ باید اعضای انتخابی این نهاد از تمام قوا و از میان دانشگاهیان و فعالان بخشی خصوصی باشند. پیشنهاد اصلاحی من این است که به‌جای تشکیل نهاد فراقوهای، اول یک گروه یا کمیته‌ای کارشناسی تشکیل شود تا قوانین و مقررات موجود در حوزه اقتصادی بررسی و مشکلات آن‌ها رفع شود. مشکل اصلی ما تعدد قوانین و غیرتخصصی بودن قوانین و موجز نبودن قوانین است. ما قبل از هر تصمیمی باید بتوانیم این مشکلات را برطرف کنیم.
سید محمد جعفری؛ کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران: من با این ایده کاملاً موافقم. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصادی امروز در این دوره عدم هماهنگی قوا باهمدیگر است. قوانینی را به نحو احسن و مطابق با اصول اقتصادی تنظیم می‌کنیم ولی در قوه مجریه اجرا نمی‌شود یا مقرراتی در حوزه اقتصادی داریم که با برخی از قوانین متناقض است. برای برون‌رفت از این مشکلات بحث تشکیل نهاد فراقوه ای برای ایجاد هماهنگی بین این قوا لازم است و شاید این نهاد بتواند همین وظیفه را بر عهده بگیرد.
راهبری فضای مجازی کشور
محمدرضا طلایی؛ کمیسیون فناوری اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد رسانه: این پیشنهاد خوبی است و الگویی است که کشورهای دیگر آن را در پیش‌گرفته‌اند. اما اگر قرار باشد این سازمان یا ابروزارتخانه کارآمدی لازم را نداشته باشد و نهادی دست و پاگیر شود، موفق نخواهد بود. در حوزه فناوری به دستور مقام معظم رهبری، شورای عالی فضای مجازی جهت سیاست‌گذاری و راهبری فضای مجازی کشور تشکیل شد؛ مصوبات این شورا لازم‌الاجراست. هدف این بود که دستگاه‌های زیرمجموعه ICT در آنجا حضورداشته و اعضای حقیقی را مقام معظم رهبری انتخاب می‌کردند. ولی هنوز این شورا نتوانسته است نقشه راه ICT کشور را تنظیم و تهیه کند. این‌ها هنوز به هدف اولیه خود نرسیده‌اند و ممکن است این ایده هم به چنین سرنوشتی گرفتار شود.
محمد میرزاده، کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران: من با تشکیل نهادی مجزا موافق نیستم؛ ما در کشور خلأ قانونی نداریم، ولی آنچه مسلم است به کارها و قوانین درست نپرداختن است. ما باید به‌جای تشکیل این نهادها، باید بتوانیم نهادی را برای شفاف‌سازی ایجاد کنیم. این نهاد فراقانونی اگر بتواند به تفاهم قوا بینجامد همان سازوکار شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خواهد بود. درحالی‌که خیلی از مصوبات این شورا عملیاتی نمی‌شود. ما باید به‌جای ایجاد نهاد دیگر، سازوکار شورای گفت‌وگو و جایگاه قانونی آن را تقویت کنیم تا مصوباتش اجرایی شود.
صنایع پالایشی و پتروشیمی
علی شمس اردکانی؛ رئیس کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی و پتروشیمی اتاق ایران: تشکیل نهاد فراقوه ای در حوزه اقتصاد نه‌تنها لازم است بلکه، دیر هم شده است. برای اینکه محرک‌های اصلی اقتصادی در خدمت نیازهای ملی نیست. مثلاً جایی فراملی که بتواند در دفتر مشاوران اقتصادی رئیس‌جمهوری باشد، تشکیل نشده است. ما معتقدیم اولویت امروز کشور تولید و اشتغال است؛ وقتی کارکرد برخی از مؤسسات دولتی یا وزارتخانه با این هدف همخوانی ندارند می‌بینیم در اینجا نیاز به یک نهاد فراقوهای یا ملی الزامی است. مثلاً من می‌توانم در حوزه انرژی، بخصوص در حوزه برق و نیروگاه‌ها چندین مثال بزنم که اهداف تعیین‌شده برای حمایت از تولید داخلی و ایجاد اشتغال نقض می‌شود. در اینجا ما به نهاد فراقوه ای نیاز داریم که دستورات آن توسط همه لازم‌الاجرا باشد.
فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران: من با تشکیل این نهاد موافق هستم ولی مهم‌تر از تشکیل این نهاد نحوه اجرایی شدن تصمیمات این نهاد است. مهم‌ترین مشکلی که در کشور وجود دارد اجرا نشدن تصمیمات خوب است، باید برنامه‌های این نهاد فراقوهای ضمانت اجرایی داشته باشد. از سوی دیگر نباید سرنوشت این ایده مثل اصل ۴۴ قانون اساسی باشد که به‌جای نفع بخش خصوصی، شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی تقویت شدند.
منابع و ذخایر
ابوالفضل روغنی گلپایگانی؛ رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران: پیشنهاد خوبی است. اگر کشور با این منابع و ذخایر که در اختیار دارد، اراده لازم برای استفاده درست از آن را در میان مدیران خود داشته باشد، می‌تواند جز توسعه‌یافته‌ترین کشورها باشد. مهم‌ترین دغدغه این نهاد فراقوهای باید تقویت بخش خصوصی باشد. فراقوه ای بودن این نهاد مستلزم قانون جدید است و یک‌همت بالایی برای انجام آن لازم است. مثلاً قرار بود فرماندهی اقتصاد مقاومتی همین نقش را داشته باش ولی خیلی موفق نبود. ما نباید خیلی ایده‌ال‌گرا باشیم؛ باید قانون‌گرا باشیم. تشکل سازی در ایران خیلی موفق نیست و معتقدم به‌جای تشکل‌سازی جدید، دستگاه‌ها به وظایف خود درست عمل کنند.
حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران
مجتبی بهاروند، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران: ما در بخش‌های مختلف اقتصادی، مشکلات جدی داریم؛ مثلاً در حوزه حمل‌ونقل و ترانزیت دستگاه‌های متعدد دخالت می‌کنند. از وزارت راه و ترابری، گمرک تا استانداری تا حدود ۲۰ نهاد در این حوزه تصمیم می‌گیرند. این سبب ناهماهنگی و نارسایی‌ها در اقتصاد و در سیستم حمل‌ونقل کشور شده است. ما در حوزه اقتصادی متولی خاصی که حرف اول و آخر را بزند نداریم؛ به همین خاطر تصمیماتی گرفته می‌شود که ضدونقیض هستند و وزارتخانه‌ها مانع همدیگر می‌شوند. در این میان لازم است نهادی تشکیل شود که تصمیمات آن توسط همه ارگان لازم‌الاجرا باشد. با توجه با ناهماهنگی داریم که ضرورت این نهاد لازم است اما باید تصمیمات آن لازم‌الاجرا شود و تصمیمات آن توسط دولت، نهادهای خصوصی، دولتی و شبه‌دولتی قابل‌اجرا باشد. نه اینکه در این نهاد با بروکراسی زیاد روبرو شویم. باید این نهاد کوچک ولی قدرتمند باشد.
غلامعلی فارغی، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران: من با این پیشنهاد کاملاً موافق هستم؛ باید در این تشکل نماینده تام‌الاختیار تمام نهادها، قوا، نماینده بخش خصوصی، اصناف، تعاون و تشکل‌های اقتصادی و دانشگاهیان حضورداشته باشند تا بتوانند تصمیمات جامع‌ومانعی را درباره اقتصاد اتخاذ کنند. اما باید تصمیمات این نهاد ضمانت اجرایی داشته باشد.
احمد اصغری قاجاری، رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران: من با این ایده موافق هستم؛ اگر این نهاد تشکیل شود همه نهادها و ذینفعان را در برمی‌گیرد. این نهاد می‌تواند قبل از ارائه پیشنهاد به دولت، همه تشکل‌ها، اتاق بازرگانی، اصناف، تعاون، تشکل‌های اقتصادی، دانشگاهیان و یا نماینده‌های سه قوه را در تصمیمیات خود دخیل کند تا در دولت کار سریع‌تر پیش برود.
